Κατοικούν σε ενδιάμεσα σώματα. Να μεταλλαχθεί. Η εύρεση της τελειότητας στην εξαφάνιση: προς αυτή την κατεύθυνση τείνει εδώ και καιρό η εξέλιξη του κοινωνικού ελέγχου. Στο παρελθόν, η λειτουργία της ήταν να καταγράφει τους πόρους, να συμπιέζει τα σώματα, να χαράζει τα σύνορα, να διαμορφώνει εποχές με πόλεμο και καταστροφή. Πιο πέρα – από τον Φρόιντ και μετά – τα ένστικτα κυριαρχούνταν για να τα εκτρέψουν προς την απεριόριστη διάβρωση των μάταιων πραγμάτων σε αφθονία. Ακολούθησαν λαχτάρες για αναδίπλωση, οπισθοδρομική ύπνωση, φωτεινά φυλαχτά, οθόνες, κλειστοί ορίζοντες μέσα στους οποίους το ιερό διαλύθηκε και έκανε χώρο για ένα “κυρίαρχο unicum” όπου μπορούσε κανείς να εξευμενίσει αντικείμενα, να ειδωλοποιήσει το τίποτα και να αγγίξει τα κατακρημνισμένα βάθη μιας ολόκληρης ανθρωπότητας.
Με την έλευση της ψηφιακής τεχνολογίας ξεπερνάμε το όριο ακόμη περισσότερο. Λέξεις όπως νευροεπιστήμη, αλγόριθμοι και τεχνητή νοημοσύνη, γίνονται το κλειδί. Συνθέτουν την ανήσυχη και ανεξέλεγκτη διευθέτηση των εκφρασμένων σοφισμάτων που καθιστούν την ύπνωση πραγματική μέθοδο διακυβέρνησης. Από το τηλεοπτικό δίκτυο περάσαμε στο Διαδίκτυο, αλλά το προνόμιο παρέμεινε πάντα το ίδιο: να αιχμαλωτίσει το βλέμμα που είναι ήδη ραμμένο σε ένα ανώνυμο μέρος και να οχυρώσει την κυριαρχία επί των ενστίκτων. Με μια ανεπαίσθητη παραλλαγή: να διεισδύσει στη συνείδηση του απολιθωμένου εγώ και να διαβάσει ένα ολόκληρο φάσμα ανθρώπινων προθέσεων, να τις δώσει δεδομένα. Οι σκέψεις και οι χειρονομίες καταλήγουν έτσι στη δίνη. Είναι ακατέργαστη, εσωτερική ύλη, που πρέπει να κανιβαλιστεί. Ένα προνόμιο, ένα πλεονέκτημα έναντι του συλλογικού ασυνείδητου που καθιστά δυνατή την πρόβλεψη του μέλλοντος, εξισορροπώντας τις ανωμαλίες στα άκρα και προετοιμάζοντας τη δράση πριν γίνει τέτοια.
Ωστόσο, σήμερα η εξουσία δεν θέλει να εξετάσει τις σκέψεις που κρύβει ο ψηφιακός εαυτός: θέλει να τις διορθώσει. Ο Φουκώ μας μιλάει για μια μετάβαση. Αυτή που περνάει από την πειθαρχική κοινωνία στον έλεγχο, ο οποίος προέκυψε ως απάντηση σε μια ιδιαίτερη ιστορική ανάγκη: να κυβερνηθούν μεγάλες μάζες σε όλο και πιο εκτεταμένους και διασυνδεδεμένους χώρους. Εν ολίγοις: η επείγουσα ανάγκη για τη διακυβέρνηση της πολυπλοκότητας. Έτσι γεννήθηκε η “βιοεξουσία”, αυτό το εύρος μεταξύ πολιτικής και επιστήμης που γεννά μια βαθιά ηγεμονία επί των άμεσα ζωτικών πτυχών της ύπαρξης. Αλλά η πολυπλοκότητα είναι ένα κουβάρι που ζυμώνεται εντός και εκτός του εαυτού του και τροφοδοτεί ατελείωτες επείγουσες ανάγκες. Έτσι και σήμερα γινόμαστε μάρτυρες μιας ακόμη μεταμόρφωσης της εξουσίας. Σε μια νέα, ριζοσπαστική, στροφή που πηγάζει από την ίδια, ανανεωμένη, ιστορική ανάγκη: να διαμορφωθεί ο βίος των ατόμων στο βαθμό πολυπλοκότητας της σημερινής εποχής και να μετατοπιστεί ο άξονας της ηγεμονίας του από τον έλεγχο στη διόρθωση.
Επομένως, ο διορθωτισμός είναι αυτό που θα μπορούσαμε, τώρα, να ορίσουμε ως τη φυσική εξέλιξη της βιοεξουσίας. Μια εξέλιξη που πρέπει να γίνει αντιληπτή και κατανοητή ξεκινώντας από την ουσιαστική διαφορά μεταξύ αυτών των δύο όρων: έλεγχος και διόρθωση. Το πρώτο προέρχεται από την παλαιογαλλική contre-rôle “κατά μητρώου”: δηλαδή το μητρώο που λειτουργεί ως αντίβαρο στο αρχικό μητρώο και χρησιμεύει για την επαλήθευση των δεδομένων. Το δεύτερο προέρχεται από τα λατινικά και σχηματίζεται από την πρόθεση cum, που σημαίνει “μέσο/εργαλείο”, και τη ρίζα rigere “κυβερνώ/καθοδηγώ άμεσα/ελαττώνω να κάνω καλά”.
Η παραβολή της μετανεωτερικότητας επιβάλλεται εδώ δυναμικά. Και μόνο αν εξετάσουμε σε βάθος την πορεία της μπορούμε να κατανοήσουμε το νόημα ή την αναγκαιότητα αυτής της διάκρισης, που είναι η ανάγκη να εξοπλιστούμε με πιο κατάλληλες λέξεις για να περιγράψουμε τα γεγονότα. Πρέπει να δοθεί ένα όνομα σε κάθε νέο ορίζοντα. Διότι αυτό στο οποίο υποβαλλόμαστε τώρα είναι κάτι πρωτοφανές, η ριζική δράση του οποίου διεισδύει στην ανθρώπινη ύπαρξη και τη μεταμορφώνει. Ο διορθωτισμός δεν επιδρά στις άμεσα ζωτικές πτυχές της ύπαρξης. Δεν τις διαχειρίζεται. Δεν τις ρυθμίζει. Δεν τις ελέγχει: αλλά τις διορθώνει. Δηλαδή, στοχεύει στη μετατροπή της βιολογικής φύσης της ύπαρξης σε κάτι νέο. Κάτι ανεπανόρθωτα βιώσιμο.
Αυτό δεν σημαίνει ότι το θέμα του ελέγχου θα πρέπει να απορριφθεί από το διάλογο. Κάθε άλλο. Αυτό σημαίνει ότι αυτό που αξίζει την προσοχή μας είναι η μετάβαση. Η μεταμόρφωση της βιοεξουσίας, εν τη γενέσει της. Η σιωπηλή άνοδος αυτής της νέας γενιάς συσκευών ελέγχου, όπως η κινεζική κοινωνική πίστωση, το πράσινο πάσο ή το νόμισμα που μετατρέπεται σε αποτύπωμα άνθρακα, που ακόμη και τώρα, έρχονται μπροστά μας ως συμβολικές προεικονίσεις μιας νέας ανθρωπολογίας.
Η εστίαση στον ορίζοντα του “νέου φυσιολογικού” σημαίνει την πλήρη κατανόηση αυτής της μετάβασης. Αυτή η νέα επανάσταση. Η οποία δεν είναι, για άλλη μια φορά, μια επανάσταση της βιομηχανίας από μόνη της, αλλά μια συνολική επανάσταση του κώδικα: του ηλεκτρονικού, του ποινικού, του οδικού, του φορολογικού, του ηθικού, του δεοντολογικού, του συμπεριφορικού και, τελικά, του γενετικού.
Πηγή: GIANCARLO CUTRONA
Απόδοση στα Eλληνικά δική μας.
