Στο έργο του Τάξη και Ιστορία[1], ο Eric Voegelin κάνοντας λόγο για τους Νόμους του Πλάτωνα, ισχυρίζεται πως η ίδρυση και οργάνωση μιας πόλης και όπως αυτή περιγράφεται, μόνο ως θεοκρατικό κράτος μπορεί να χαρακτηριστεί. Γεγονός που οι σημερινές κοσμικές δυνάμεις, θεωρώντας τον εαυτό τους ως εκείνη την αρχή που θεσμοθετεί (σήμερα υπέρ των μειοψηφιών και έχοντας ως κριτήριο την τυραννία της πλειοψηφίας), ορίζουν στα πλαίσια μιας ορθής πολιτικής διακυβέρνησης, των διαχωρισμό θρησκευτικού-κοσμικού. Και κλείνει το μάτι, ισχυριζόμενος, πως τέτοιου είδους δογματικές θέσεις είναι ανάξιες συζήτησης.
Τον 12ο αιώνα, ένας νοτάριος από την Καλαβρία, ο Ιωακείμ της Φλώρα, ενταγμένος στη διοίκηση της νορμανδικής αυλής της Σικελίας, αναχωρεί για προσκύνημα (χάτζ) στους Αγίους Τόπους. Στην επιστροφή του και εμφανώς επηρεασμένος από το ταξίδι του, γίνεται μοναχός. Θεωρούσε πως σύντομα στην εποχή του θα εμφανιζόταν ο Αντίχριστος, ο Δούκας της Βαβυλώνας[2]. Ο Ιωακείμ, όπως λέει ο Voegelin, ήρθε σε ρήξη με την αυγουστίνεια αντίληψη για τη χριστιανική κοινωνία (Η πόλη του Θεού) όταν εφάρμοσε την Τριαδικότητα του Θεού στην πορεία της ιστορίας. Κατά την άποψη του Ιωακείμ, η ιστορία της ανθρωπότητας είχε τρεις περιόδους που αντιστοιχούσαν στα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδας. Η πρώτη περίοδος του κόσμου ήταν η εποχή του Πατέρα- με την εμφάνιση του Χριστού άρχισε η εποχή του Υιού. Αλλά η εποχή του Υιού δεν θα είναι η τελευταία- θα ακολουθηθεί από μια τρίτη εποχή, την εποχή του Πνεύματος[3].
Για τον Voegelin, στην τριαδική του εσχατολογία, ο Ιωακείμ δημιούργησε το σύνολο των συμβόλων που ορίζουν την αυτοερμηνεία της σύγχρονης πολιτικής κοινωνίας μέχρι σήμερα. Η τρίτη εποχή του Ιωακείμ, χάρη στη νέα κάθοδο του πνεύματος, θα μετατρέψει τους ανθρώπους σε μέλη του νέου κόσμου χωρίς τη μυστηριακή μεσολάβηση της χάρης. Στην τρίτη εποχή η εκκλησία θα πάψει να υπάρχει, διότι τα χαρίσματα του Θεού που είναι απαραίτητα για την τέλεια ζωή, θα αποκτηθούν από τους ανθρώπους χωρίς τη συμμετοχή τους στο μυστήριο[4].
Ενώ ο ίδιος ο Ιωακείμ αντιλαμβανόταν τη νέα εποχή συγκεκριμένα ως ένα τάγμα μοναχών, η ιδέα μιας κοινότητας πνευματικά τελειοποιημένων (γνωστικισμός) που μπορούν να ζουν μαζί χωρίς θεσμική εξουσία (χωρίς Εκκλησία, συνεπώς χωρίς Χριστό) διατυπώθηκε ως έννοια. Η ιδέα ήταν ικανή για άπειρες παραλλαγές (γνωστικισμός για όλους). Μπορεί να εντοπιστεί σε διάφορους βαθμούς καθαρότητας στις μεσαιωνικές και αναγεννησιακές αιρέσεις, καθώς και στις πουριτανικές εκκλησίες των αγίων- στην εκκοσμικευμένη μορφή της έχει γίνει ένα τρομερό συστατικό του σύγχρονου δημοκρατικού πολιτεύματος (δικαιωματισμός, κοινωνικό φύλο, βιολογικό φύλο, φυλομετάβαση, κ.α.)- και αποτελεί τον δυναμικό πυρήνα στον μαρξιστικό μυστικισμό του βασιλείου της ελευθερίας και του μαρασμού του κράτους, (αν αυτό λέει κάτι για τις μέρες μας)[5].
Αυτή η τρίτη εποχή, είναι η εποχή της πληρότητας της πνευματικής γνώσης, σύμφωνα με τον Jacob Taubes. Γνώση που χαρίζεται απλόχερα (σχολείο, πανεπιστήμιο, βιβλιοθήκες, διαδίκτυο, τεχνητή νοημοσύνη). Ο λαός, η δημοκρατία, ο άνθρωπος ως κοινωνικό και πολιτικό ον αποκτά πρόσβαση παντού, μέσα σε ένα ωκεανό γνώσης. Και ο Taubes συμπληρώνει πως ο ιστορικός διαχωρισμός μεταξύ αρχαιότητας, μεσαίωνα και σύγχρονης εποχής, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η κοσμική μορφή της τριαδικής μορφής της ιστορίας του Ιωακείμ[6].
«Ο Ιωακείμ», αναφέρει ο Βασίλης Μακρυπούλιας, «προσφέρει ένα δελεαστικό κόσμο χωρίς εκκλησία, ιερείς, ενωμένο μπροστά στην πνευματική χριστιανική κληρονομιά του συμπαντικά ωραίου και καλού. Όπως ο θεός ενώνει τον κόσμο παρόμοια ο Ιησούς ένωσε τον κόσμο, τώρα με την πνευματική του κληρονομιά μπορούν οι άνθρωποι να ενωθούν μπροστά στο ωραίο και καλό της χριστιανικής αγάπης. Αποδιώχνοντας όμως ο Ιωακείμ τον Ιησού και το συγκεκριμένο από τον ενωμένο χριστιανικό κόσμο άνοιξε το δρόμο στις ορέξεις των μετέπειτα κυριάρχων αυτού του κόσμου. Όποιος με όπλο την τεχνολογία και την ηλεκτρονική ελεγξιμότητα των ανθρώπων αντικαταστήσει τον Ιησού με την ανθρώπινη δική του ικανότητα να κυριαρχεί επί των μαζών, όποιος ερμηνεύσει ως ευδαιμονία και παγκόσμια ευτυχία τη δυνατότητα των ανθρώπων να γεύονται μόνο τα υλικά αγαθά του βιομηχανικού πολιτισμού-τα οποία τον μαζοποιούν και τελικά τον εξαθλιώνουν-αυτός μπορεί να κυριαρχήσει στον αντεστραμμένο κόσμο του Ιωακείμ. Κάτι που μάλλον προχωρεί στις ημέρες μας όπου οι λίγοι υλικά κατέχοντες ελέγχουν ηλεκτρονικά και άλλως (μέσα από ένα διεστραμμένο life style) τις ανθρώπινες μάζες, προχωρώντας στον αποτρόπαιο υλιστικό και μόνο παγκοσμιοποιημένο κόσμο.»
Χωρίς να είμαστε απόλυτοι, η σύγχρονη εικόνα της εποχής που διανύουμε, δίνει πλήθος αιτιολογήσεων για τις απόψεις που κατατέθηκαν. Βεβαίως το μέλλον θα δείξει. Αλλά δεν είναι παράλογο να ισχυριζόμαστε πως η “θεολογία” του Ιωακείμ ρίχνει πολύ νερό στο μύλο της ιστορίας.
[1] Voegelin, E., E. Sandoz, G. Weiss, και W. Petropοulos. The Collected Works of Eric Voegelin. v. 16, (Louisiana State University Press, 1989), σ. 284.
[2] Voegelin E., The New Science of Politics, An Introduction, (The University of Chicago Press, 1987), σ. 111.
[3] Στο ίδιο, σ. 110.
[4] Στο ίδιο, σ. 112.
[5] Στο ίδιο, σ. 112. Οι παρενθέσεις δικές μας.
[6] Jacob Tubes, Occidental Eschatology, (Stanford University Press, 2009), σ. 84.
